Метрычныя кнігі

  Метрычная кніга - гэта рэгістр для афіцыйнага запісу актаў грамадзянскага стану. Там фіксуюцца: нараджэнне, шлюб і смерць.

На тэрыторыі Рэчы Паспалітай каталіцкія метрычныя кнігі пачалі весці з 1687, а ў Расійскай імперыі з 1710 (Пецярбург).
       Вядзенне метрычных кніг для праваслаўнага духавенства было ўстаноўлена паўсюдна ў Расійскай Імперыі ў 1722 годзе, але спраўнае вядзенне метрык замацавалася не хутка, як гэта відаць з вялікай колькасці пастаноў Сінода, якія пацвярджаюць неабходнасць правільнага вядзення метрычных кніг і назірання за гэтым. Такія ўказы былі выдадзеныя ў 1779, 1802, 1812, 1824 і г.д. Гэтак жа быў выдадзены шэраг законаў аб вядзенні метрычных кніг для эвангеліцка-лютэранскай царквы ў 1764, для мусульманскай веры ў 1828 і 1832, для мусульман Закаўказскага краю ў 1872, для габрэяў ў 1835, для раскольнікаў ў 1874, для баптыстаў у 1879. *
       Метрычная кніга разлічвалася на год і складалася з трох частак. Першая частка ўключала ў сябе звесткі аб народжаных. У ёй фіксавалі дату нараджэння і хрышчэння, пол дзіцяці і дадзенае яму імя. Месца жыхарства, саслоўная прыналежнасць, калі гэта прыгонны, то, якому памешчыку належаў, веравызнанне, нацыянальнасць, імя, прозвішча, імя па бацьку бацькі і маці (або паказвалася на незаконнасць нараджэння). Запісваліся хросныя бацькі, іх месцажыхарства, саслоўная прыналежнасць і ўсе астатнія звесткі. Паказвалася, хто з святароў і царкоўнаслужыцеляў хрысціў дзіцяці і дзе гэты абрад адбываўся - у доме вернікаў або ў храме.
      У другой частцы рэгістраваліся шлюбы. У ёй гэтак жа прыводзіўся парадкавы нумар і дата шлюбу. Запісваліся імя, прозвішча, імя па бацьку, месца жыхарства, саслоўная і ўладальніцкая прыналежнасць, нацыянальнасць, веравызнанне жаніха і нявесты, іх узрост; для мужа і жонкі адзначалася, якім разам ён ці яна бралі шлюб (першым, другім, трэцім і т. д.). У асобную графу запісваліся сведкі (даручыцелі), іх месцажыхарства, саслоўная і ўладальніцкая прыналежнасць. Па жаданні, сведкі маглі зрабіць сваю адзнаку ў метрычнай кнізе. Адзначалася, хто вянчаў гэты шлюб.
Раздзел трэцяй частцы змяшчае нумар, дату смерці і дату пахавання, звесткі пра месца жыхарства памерлага, яго саслоўны і ўладальніцкі стан, імя, прозвішча, імя па бацьку, узрост і прычыну смерці, месца пахавання (для непаўналетняга - імя, ўзрост, а таксама звесткі аб месцы жыхарства, саслоўным і ўладальніцкім становішчы, імя, прозвішча і імя па бацьку бацькі). Тут адзначалася, хто з царкоўнаслужыцеляў здзяйсняў пахаванне, і святар, які паспавядаў памерлага напярэдадні смерці.
      Па кожнай частцы прыводзіліся вынікі за той ці іншы месяц і за год у цэлым. У залежнасці ад часу стварэння метрычнай кнігі, некаторыя звесткі, прыведзеныя вышэй, могуць у ёй адсутнічаць.
      Метрычныя кнігі вяліся ўпаўнаважанымі духоўнымі асобамі ў двух экзэмплярах: адзін заставаўся на захоўванні ў храме (як правіла - сапраўдны), другі (часам у выглядзе заверанай копіі) адсылаўся ў архіў кансісторыі.
Рэгістрацыя ў метрычных кнігах вялася святарамі са слоў, таму ў запісах знаходзіла адлюстраванне вялікая колькасць бытавых (прастамоўных) назваў населеных месцаў (а, магчыма, і іх частак).
      Такім чынам добра відаць неаспрэчную каштоўнасць метрычных кніг, бо запісы на іх старонках маюць вялікую колькасць інфармацыі пра гісторыю нашай краіны, канфесій, сем\'яў. Менавіта па метрычным кнігам людзі аднаўляюць свой радавод, даведваюцца пра сваё паходжанне. Метрычныя кнігі даюць магчымасць для даследаванняў у галіне гісторыі, дэмаграфіі, сацыялогіі і г.д.
*Историко-генеалогический словарь-справочник / [Электронны рэсурс]: http://www.defree.ru/publications/p01/p01.htm